นิทาน เป็นเรื่องที่เล่ากันสืบต่อ ๆ มา ถือว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรม ซึ่งส่วนใหญ่ถ่ายทอดสู่อนุชนรุ่นหลังด้วย
มุขปาฐะ
นิทานพื้นบ้าน ในที่นี้
หมายถึงนิทานขนาดยาว อันเป็นเรื่องราวทางจินตนาการ
ซึ่งเป็นเรื่องเล่าเพื่อความบันเทิง เพื่อเป็นคติคำสอน เป็นต้น เช่น ผาแดงนางไอ่
ขูลูนางอั้ว นางผมหอม ฯลฯ
นิทานพื้นบ้าน
นิทานพื้นบ้านนี้ ความจริง มีเนื้อหาค่อนข้างยาว
หรือบางเรื่องก็ยาวมาก ขนาดหมอลำ ลำทั้งคืนยันสว่าง ยังไม่จบ นั่นแหละ
หากเล่าให้ละเอียดได้ ก็เป็นการดีทีเดียว แต่หากละเอียดไม่ได้
ก็คงเป็นเพียงเรื่องย่อ เพื่อให้รู้ว่า นิทานเื่รื่องนั้นๆ เกี่ยวกับเรื่องอะไร
นิทานพื้นบ้าน หรือนิทานชาวบ้าน เป็นสาขาสำคัญของคติชาวบ้าน
เป็นที่สนใจของนักปราชญ์ นักศึกษาวิชามานุษยวิทยาและวิชาการอื่นๆ เป็นอันมาก การเล่านิทานเป็นเรื่องเก่าแก่ก่อนประวัติศาสตร์
และเป็นที่นิยมแพร่หลายทั่วไปในทุกหนทุกแห่ง ในหมู่ชนทุกชั้น นับตั้งแต่พระราชาลงมาจนถึงคนยากจน
(และยังมีนิทานเล่าว่า แม้เทวดาก็ชอบฟังนิทาน ถ้ามนุษย์เล่านิทานในเวลากลางวันจะถูกเทวดาแช่ง
เพราะเวลากลางวันเทวดาต้องไปเฝ้า พระอิศวร ไม่มีโอกาสไปชุมนุมกันฟังนิทานที่มนุษย์เล่านั้นด้วย) ถึงแม้ว่าเรื่องในนิทานจะแตกต่างกันไปตามภาคต่าง
ๆ ของโลก แต่จุดประสงค์ดั้งเดิมในการเล่านิทานของมนุษย์เป็นอย่างเดียวเหมือนกันหมด
นั่นก็คือ มนุษย์เราทั่วไปต้องการเครื่องบันเทิงใจในยามว่างงานประการหนึ่ง และอีกประการหนึ่งเป็นเหตุผลเนื่องมาแต่ศาสนา
ซึ่งเป็นเรื่องที่มีอิทธิพลเหนือจิตใจมนุษย์ และเป็นต้นเหตุให้มีนิทานขึ้นมากมาย
- จะต้องเป็นเรื่องเล่าด้วยถ้อยคำธรรมดา
ใช้ภาษาชาวบ้านทั่วไป
- เป็นเรื่องที่เล่าสืบต่อกันมาเป็นเวลาช้านาน
กฏว่าใครเป็นคนเล่าดั้งเดิม เป็นแต่รู้ว่าเคยได้ยินได้ฟังมา
หรือเขาเล่าว่าหรือบรรพบุรุษเป็นผู้เล่าให้ฟัง
มีผู้ศึกษานิทานและพยายามจัดหมวดหมู่หรือแบ่งแยกเพื่อให้ง่ายต่อการศึกษา
ซึ่งแบ่งได้หลายวิธี ดังนี้
- แบ่งนิทานตามเขตพื้นที่ คือ
พบนิทานที่ถิ่นใดก็เป็นของถิ่นนั้น เช่น เขตอินเดีย
เขตประเทศนับถือศาสนาอิสลาม เขตชนชาติยิวในเอเซียไมเนอร์ เป็นต้น
- แบ่งนิทานตามแบบของนิทาน แบ่งออกได้ ดังนี้
- นิทานปรัมปรา
- นิทานท้องถิ่น แยกย่อยเป็น
- นิทานอธิบายสิ่งต่าง ๆ
- นิทานเกี่ยวกับความเชื่อ
- นิทานวีรบุรุษ
- นิทานนักบวช
- นิทานเกี่ยวกับสมบัติที่ฝังไว้
- นิทานสอนใจ
- เทพนิยาย
- นิทานสัตว์ แบ่งเป็น
- นิทานสอนคติธรรม
- นิทานเล่าไม่รู้จบ
- นิทานตลก
- แบ่งนิทานตามชนิดของนิทาน
เป็นการแบ่งตามแบบที่ 2
ที่แบ่งให้ย่อยแต่ละชนิดละเอียดลงไปอีก
- แบ่งนิทานตาม สารัตถะ ของนิทาน หมายถึงการพิจารณาที่
"แก่น" (element) ของนิทาน เป็นหลัก ในการจัดหมวดหมู่นิทาน
การแบ่งโดยใช้ "แก่น" ของนิทานนี้จะแบ่งได้ละเอียดที่สุดในที่นี้จะกล่าวถึงนิทานชาวบ้านตามแบบที่
2 เพราะส่วนใหญ่นิยมใช้และเข้าใจได้ดี นิทานก้อม
หมายถึง นิทานขนาดสั้นหรือเป็นตอนๆ เป็นนิทานพื้นบ้านของชาวอีสาน
นิทานพื้นบ้านอีสาน และเรื่องราวท้องถิ่นในจังหวัดอุดรธานี ที่เล่าต่อกันมา
อาจมีบันทึกใน คัมภีร์ใบลาน ที่อยู่ตามวัดต่าง ๆ พอหาได้ ซึ่งส่วนใหญ่จะเขียนด้วยตัว อักษรธรรม หรือตัวไทยน้อย
No comments:
Post a Comment